Birçok ülkeden Boeing 737 Max'a yasak: Uçak mı hatalı havayolları mı?

Birçok ülkeden Boeing 737 Max'a yasak: Uçak mı hatalı havayolları mı?
İki yıl önce ilk teslimatı yapılan Boeing 737 MAX iki önemli kaza geçirdi. Uçaklar hangara çekilirken, üretici mi yoksa havayolları mı hatalı sorusu tartışılıyor.

Pazar günü Etiyopya'dan düşen ve uçakta bulunan 157 kişinin tamamının ölümüyle sonuçlanan Boeing 737 MAX 8 kazasının ardından dünya genelinde 54 havayolu şirketinin filosunda bulunan toplam 350 civarındaki uçak için soru işaretleri devam ediyor.

Endonezyalı Lion Air'e ait aynı tip uçağın ekim ayında kalkıştan birkaç dakika sonra Cava Denizi'ne düşmesi ve 189 kişinin ölümüne neden olması nedeniyle gözler Boeing'de. Her ne kadar iki kaza arasında doğrudan bir bağlantı bulunamasa da aradaki benzerlikler havayolu şirketleri ve havacılık otoritelerini tedbirli olmaya itiyor. 

Şu ana kadar Avrupa Birliği, Çin, Avustralya, Singapur, Hindistan, Malezya ve Umman hava sahasını Boeing 737 Max tipi uçakların ülkeye giriş çıkışını geçici olarak yasakladıklarını açıkladı.

İngiltere, Almanya ve Fransa'nın Boeing 737 Max tipi uçaklara hava sahasını kapayacağını duyurmasının ardından Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) da Boeing 737 Max 8 ve 9 tipi uçaklara geçici olarak yasak getirdi.

Çin üç büyük taşıyıcı China Airlines, China Southern ve China Eastern filosunda bulunan 97 uçağın iç hatlarda kullanılmasını güvenlik gerekçesiyle yasakladı. Endonezya da bakanlık kararıyla 737 MAX 8 uçaklarını yere indirdi. Hindistan ise uçakları yeren indirmeyeceğini ancak söz konusu Boeing modeli için geçici ek güvenlik önlemleri getirildiğini belirtti.

Bununla birlikte, ulusal çapta bir karar olmadan güvenlik gerekçesiyle söz konusu uçakları kullanmayı geçici olarak durduran hava yolu firmaları da gitgide artıyor. 

Dünyanın en büyük uçak üreticisi Boeing'den, ülkelerin kararlarını anladıkları ancak 737 Max tipi uçaklara "güvenlerinin tam olduğu" açıklaması geldi. İzlanda'ya ait Icelandair de filosundaki üç Boeing 737 Max 8 tipi uçağın uçuşlarını durdurduğunu açıkladı.

TÜRKİYE HAVA SAHASI 'BOEING MAX'LARA KAPATILDI

Gelişmelerin ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, uçuş emniyetini teminen Türk hava sahasının Boeing 737-8 MAX ve Boeing 737-9 MAX tipi hava araçlarına kapatıldığını açıkladı.

Bakanlıktan yapılan açıklamada, "Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından uçuş emniyetini teminen Boeing 737-8 MAX ve Boeing 737-9 MAX tipi uçakların Türk hava sahasındaki uçuşları durdurulmuştur ancak söz konusu hava araçlarının ülkemiz içinde, ülkemize veya ülkemizden yapılacak olan yolcusuz intikal uçuşları hariç tutulmuştur" ifadelerine yer verildi. 

Ulaştırma Bakanlığı dün de, "Boeing 737 Max 8 ve/veya Boeing 737 Max 9 tipi hava araçlarının uçuşları, uçuş emniyetini teminen tedbir amaçlı olarak ikinci bir karara kadar durdurulmuştur" açıklaması yapmıştı.

Türk Hava Yolları Genel Müdürü Bilal Ekşi de, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, THY filosunda bulunan 737 Max tipi yolcu uçaklarının 13 Mart itibarıyla ticari seferlerden çekildiğini duyurdu.

Boeing'in 737 MAX serisinde 7, 8, 9, 10 ve 200 modeliyle ifade edilen beş çeşit yeni nesil jet bulunuyor. Etiyopya'daki kaza sonrası 422 doların üzerindeki Boeing hisseleri sert düşerek 371 dolara kadar indi. Yüzde 12'lik düşüş sonrası hisseler yavaş yavaş toparlansa da halen 400 doların biraz altında seyrediyor.


AVRUPA VE AMERİKA BOEING 737 MAX 8 İLE UÇUŞA DEVAM EDİYOR

ABD'li Federal Havacılık Dairesi (FAA) Etiyopya'ya kaza konusundaki soruşturmayla ilgili yardımcı olabileceklerini belirtirken, taşıyıcılar ve pilotlara olağandışı durum görmeleri durumunda söz konusu modelde otomatik kontrolden çıkış için eğitim tavsiyesinde bulundu.

Avrupa Birliği'nin Havacılık Güvenlik Dairesi (EASA) ise soruşturmanın yakından takip edildiğini ve "gerekli bilgilere erişildiği takdirde hemen internet sitelerinden yayınlayacaklarını" açıkladı.

Bununla birlikte, American Airlines ve Southern gibi bazı büyük Amerikalı şirketler 737 MAX uçuşlarını sürdürüyor. Almanya, İngiltere, Fransa gibi ülkeler ise 737 MAX 8 uçaklarının hava sahasına girmesini yasakladı.

ÜRETİCİ DE SORUN VAR AMA KULLANANLARDA DA SIKINTILAR VAR

Konuyla ilgili bir değerlendirme kaleme alan Habertürk yazarı Güntaş Şimşek, "Şimdiye kadar ortaya çıkan kaza verilerine bakılırsa Boeing’in çözmesi hatta müdahale etmesi gereken problemler var. Fakat 737 MAX’i kullanan bazı havayollarıyla konuştuğumda Boeing’ten önemli bir uyarı yapılmadığını öğrendim" dedi. Şimşek, "Netice itibariyle Boeing 737 MAXlerde sorun olduğu ortada, ama bu problemin kazaya karışan havayolları tarafından tespiti ve yönetiminde de sıkıntılar var" tespitinde bulundu.

Şimşek'in yazısının tamamı şöyle:

"Son yaşanan Boeing 737 MAX uçak kazasında yazılım (software) problemi dikkat çekiyor. Dijital çağın yeni meselesi yazılımken, 1990’larda ise Airbus'ın A320 ailesinde sektöre tanıttığı o dönemin teknoloji ürünü olan ve kamuoyunun ‘joystick’ olarak isimlendirdiği ‘Side Stick’ problemi yaşanmıştı. Kazalar olmuştu. Teknolojik gelişmelerle birlikte pilotların uçuş melekelerinde de azalmalar oldu. Dolayısıyla teknolojik gelişim, yeniliklere adaptasyon ve uyum noktasında yeni model uçakları kullanan havayolları ve kokpit ekibi de ehemmiyet kazanıyor.

Yeni tasarım uçaklar, yeni teknolojilerle donatılmış bir şekilde sektörle tanıştığında başta adaptasyon olmak üzere ilk yolculu uçuşlarda uçuş güvenliğini sıkıntıya sokmayan çeşitli sorunlar yaşanıyor. Hâlihazırda dünyada yolcu uçağı üreten 2 büyük şirket öne çıkmaktadır; Boeing ve Airbus. Her iki şirketin tüm yeni modelleri çeşitli testlerden geçip, sertifikasyon sürecini tamamlayıp havayollarına teslim edildikten sonra bile ciddi sorunlarla uğraşmak zorunda kaldılar, kalıyorlar.

Bu sebeple yeni model uçakların ilk uçuş yaptığı havayolları önemlidir. Uçak üreticileri de ilk siparişi veren lansman havayollarını önemserler. Hem tanıtım açısından, hem de ortaya çıkacak sorunlarla doğru mücadele için ilk müşterinin tartışılmaz önemi vardır.

Yeni model bir uçakta ortaya çıkabilecek problemlerin daha büyük sorun haline gelmeden çözülmesi, doğru tespitlerle sıkıntıların üretici şirkete geri bildirimi için ilk havayolu dikkat edilen bir husustur. Sektörle yeni tanışan, yeni model bir uçağın alt kategorilerde bir havayolu filosunda hizmete girmesi beraberinde bazı sorunları da getirebiliyor. Boeing 737 MAX kazalarında da böyle bir durum dikkat çekiyor.

Yaklaşık 2 yıl önce, Mayıs 2017’de Malezyalı Malendo Air’e ilk teslimat yapıldığından bu yana Amerikalı Boeing 737 MAX 2 önemli kaza yaşadı. Hâlbuki 2 yıl içinde teknik ve hizmet başta olmak üzere her açıdan ön planda olan birçok havayoluna yaklaşık 350 uçak teslimatı yapıldı. Tarihi bir rekorla kısa sürede 100’den fazla havayolu 5 bin civarında sipariş verdi.

Ülkemizden Türk Hava Yolları, Sunexpress ve Corendon Airlines bu uçakların müşterisi. Ama kazalar Doğu’da daha alt sıralardaki iki şirkette yaşandı; Endonezyalı Lion Air ve Etiyopya Havayolları.

Şimdiye kadar ortaya çıkan kaza verilerine bakılırsa Boeing’in çözmesi hatta müdahale etmesi gereken problemler var. Fakat 737 MAX’i kullanan bazı havayollarıyla konuştuğumda Boeing’ten önemli bir uyarı yapılmadığını öğrendim. Havayolları da yeni teknolojiye uyum ile yazılım kaynaklı meseleler noktasında ve pilot eğitimlerinde ortaya çıkan bazı sorunlar dışında Boeing’e ciddi bir problem bildirimi yapmamışlar. Fakat yaşanan 2 kaza için üretici şirketin bir izahatı şart. Öte yandan aynı sorun diğer havayollarında kazaya dönüşmeden, kriz veya problemler yönetilebilmişken, bu iki havayolunda uçakların düşmesinin yani kazanın neden önlenememiş olması da sorgulanmalıdır.

Boeing yetkilileri yeni nesil 737 MAX’leri havayollarına tanıtırken, eski nesil 737’leri kullanan kokpit ekibinin kısa bir eğitimle bu modellere adapte olacağına, dolayısıyla ilave bir eğitim masrafı çıkmayacağına dikkat çekmişti. İki kaza bu konuda da bazı soru işaretlerini akıllara getiriyor.

Etiyopya Havayolları kazasının akabinde Boeing MAX uçaklarının uçuşları Etiyopya, Çin, Cayman Adaları, Endonezya, Arjantin, Singapur ve Avustralya’da yasaklandı. Boeing’ten uçuş güvenliğiyle ilgili henüz bir açıklama gelmeden bazı ülkeler ve havayolları tedbir amaçlı uçuşları durdururken, Batı’dan prestijli havayollarından ve ülkelerden böyle bir adım atılmadı. Konuya bu açıdan bakınca işin içine teknoloji ve ticaret savaşı ile ülkelerin hasımlık durumlarının da devreye girdiğini, bundan sonra da girebileceğinin işaretlerini görmek mümkün.  

Öte yandan, Alman Lufthansa Havayolları da Boeing 737 MAX’in rakibi olan Airbus’ın A320neo (new engine option) modelini filosuna ilk dâhil eden havayolu şirketi olarak 3 yıl önce motorlarında ve yazılımında ciddi sorunlar yaşamıştı. Fakat Qatar Airways mevcut sorunları gördüğü için A320neo’nun lansman müşterisi olmasına rağmen uçakların teslimatını, motorlarındaki sorun giderilene kadar ertelemişti. Qatar Airways CEO’su Akbar Al Baker de o tarihlerde A320neo projesine güvendiklerini, ancak motorlarda birçok sorun olduğuna dikkat çekerek, uçakları bu haliyle teslim almayı reddettiklerini açıklamıştı.

Netice itibariyle Boeing 737 MAX’lerde sorun olduğu ortada, ama bu problemin kazaya karışan havayolları tarafından tespiti ve yönetiminde de sıkıntılar var." (EKONOMİ SERVİSİ)

İlgili Haberler
Öne Çıkanlar