Cezaevlerinde hak ihlalleri zirve yaptı

ARTI GERÇEK - Özgürlükçü Hukukçular Platformu (ÖHP) İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu, Haziran, Temmuz ve  Ağustos ayını kapsayan hak ihlalleri raporunu açıkladı. Her ay Marmara Bölgesi’ndeki hapishanelere düzenli olarak avukat görüşmeleri yoluyla yapılan ziyaretlerde tutukluların anlatımıyla elde edilen verilerle hazırlanan raporda, cezaevlerinde işkence ve kötü muamele, tecrit, sağlık, adalete erişim, savunma hakkı, telefon hakkı, sevk, disiplin cezaları ve kalabalık koğuşlar konusunda birçok hak ihlali yaşandığı dile getirildi.

'İHLALLERDE ARTIŞ YAŞANDI'

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin işkenceye ilişkin aldığı kararlara değinilen raporda, Haziran-Temmuz-Ağustos aylarında özellikle bazı hapishaneler bakımından cezaevinde mahpusların tutulma koşulları ve disiplin cezası adı altında dayatılan uygulamaların uluslararası hukuka göre ‘işkence yasağı’nın ihlal edildiğini gösterdiği ve bu ihlallerde artış yaşandığı ifade edildi. Onur kırıcı arama biçimlerinin yaygınlaştığı belirtilen raporda çıplak arama uygulamalarının arttığı, koğuşlarda yapılan aramaların orantısız bir şekilde, baskın havasında gerçekleştiği ifade edildi.

'ÇIPLAK ARAMA VE TECRİT YAYGINLAŞIYOR'

Raporda yer verilen ihlallerden bazıları şöyle:

- Silivri 5 Nolu Hapishanesi’nde bulunan İbrahim Koçer, hapishaneye geldiğinde yeni geçirmiş olduğu ameliyat nedeni ile dikişleri olup tedavisine düzenli devam etmesi hayati bir zorunluluk iken hastaneye götürülmemektedir. Hapishanede dikişleri açılmış ancak buna rağmen tedavi edilmemiştir. Yine bu mahpus kısmi felçli olup tutulduğu koşullarda hayati tehlikesi vardır.

- Silivri 5 Nolu Hapishanesi’nde 22-24 Temmuz 2018 tarihlerinde yani ziyaret tarihinden bir hafta öncesinde mahpus Cengiz Sinan Halis Çelik’e karşı işkence vakası yaşandığı ortaya çıkmıştır. Çelik’in işkenceye maruz kaldığı çığlıkları ve sloganları ile koğuşların uyanması üzerine öğrenilmiştir.

- Tekirdağ 2 Nolu F İle 2 Nolu T Tipi Kapalı Hapishanesi’ndeki hastane ve adliyelere gidiş gelişlerde mahpuslar kameralara dönerek elbiselerini kaldırmaları ve içlerine giydiklerini göstermeleri konusunda yapılan baskı devam etmektedir. Çıplak arama ziyarete gelen mahpus yakınlarına da dayatılmaktadır.

- Tekirdağ 2 Nolu F Tipi’nde bulunan Buse isimli maphus cinsiyet geçiş ameliyatına yerel mahkemece karar verilmesine rağmen, ameliyatın yapılmaması nedeniyle ölüm orucuna başlamıştır. Maphus ölüm orucuna bir süre ara vermiş, eylül ayında bu konuda herhangi bir gelişme olmazsa tekrar ölüm orucuna başlayacağını ifade etmiştir.

- Bakırköy Kadın Kapalı Hapishanesi bakımından, direnmeyen her mahpusa çıplak arama ısrarı devam etmektedir. Kandıra F-2 Kapalı hapishanesinde de çıplak arama dayatılmaktadır.

- Edirne’de ve Bolu F Tipi’nde sık sık baskınlar yapılması ve  keyfi aramalar devam etmektedir. Bolu’da Ege Üniversitesi’ndeki öğrenci olaylarından yargılanan Nurullah Semo 5 ay önce bu cezaevine getirilmiş olup, tecritte tutulmaktadır. Hükümlü girişte 3 kez çıplak aramaya maruz bırakılmış ve darp edilmiştir.

- Kırklareli E Tipi Kapalı Hapishanesi’nde kalan Welat Çiçek burnunda kırık olmasına ve acilen ameliyat olmasına rağmen hastaneye sevk edilmemektedir.

- Bolu F Tipi Hapishanesi’nde tutuklu bulunan Siirt Belediye Başkanı Tuncer Bakırhan ve Ömerli Belediye Başkanı Süleyman Tekin ile ilgili tecrit durumu devam etmektedir. Ağırlaştırılmış müebbet cezası olan hükümlülerine ilişki havalandırmaya çıkma hakkına ilişkin keyfiyet devam etmektedir.

- Silivri 9 Nolu Kapalı Hapishanesi’nde bulunan mahpus Hatice Çırğaniş 1 yılı aşkın gibi bir süre boyunca tek başına tutulduğunu, tek başına avluya çıkarıldığını, tek başına ortak etkinliğe çıkarıldığını ifade etmiştir.

'MUAYENE SIRASINDA KELEPÇE UYGULAMASI SÜRÜYOR'

- Tekirdağ 2 Nolu T Tipi, Bakırköy Kadın Kapalı Hapihanesi’nde, Maltepe 1 Nolu Hapishanede ve Bandırma T Tipi Hapishanesinde muayene esnasında kelepçe çıkartılmaması uygulaması devam etmektedir.

- Hücre ve koğuşların durumu sağlıklı yaşam sürdürmeye elverişli değildir. Temizlik, hava alma, güneş alma, ısınma gibi açılardan mahpuslar bir hayli zorlanmaktadır. Ayrıca revire çıkma, muayene olma, hastaneye götürülme gibi konularda ciddi sıkıntılar mevcuttur ve mahpusların sağlıkları bu nedenlerle tehdit altındadır.

- Silivri 5 Nolu Hapishanesi’nde bulunan mahpus Cengiz Sinan Halis Çelik epilepsi, kötü huylu mesane kanseri olması, kafasında 3, sırtta 2 ve belde 2 adet olmak üzere vücudunda 7 şarapnel parçası mevcut olmasına rağmen ‘içeride cezasını infaz etmeye müsait değildir’ raporu verilmemiştir. Mahpusun bu rahatsızlıkları kendisini tekerlekli sandalyeye mahkum etmiştir, günlük asgari ihtiyaçlarını koğuş arkadaşları olmadan gidermesi mümkün değildir.

- Koğuşlarda adeta acılar içinde kıvranan hastaların kendiliğinden iyileşmeye bırakıldıklarını, kronik rahatsızlıkları (kalp-damar ve düzenli ilaç kullanması gerekenler) olanların çıkarılmaları gerekirken aylarca revire çıkartılmıyor ve düzenli ilaç kullanması gereken tutsakların revire çıkarılmadıkları için de aylarca ilaçlarını alamadıkları bütün mahpuslar tarafından vurgulanmıştır.

- Mahpus Veli Büyükşahin, kalp-damar ve karaciğer rahatsızlıkları için düzenli ilaç kullanmak zorunda olduğunu, fakat son iki-iki buçuk ay revire çıkarılmadığı için ilaçlarını alamadığını, karaciğerindeki kist ile ilgili haziran ayında mutlaka gerekli tetkikleri yaptırıp doktor kontrolünden geçmesi gerekirken, doktor kontrolüne götürülmediğini ifade etmiştir.

- Beslenme sıkıntıları yaşadıklarını, vejetaryen olan mahpusların başvurularının taleplerinin reddedildiği, yemeklerin çeşitliliğinin azlığı ve yetersiz olması sebebiyle birçok mahpusa vitamin eksikliği teşhisi konulduğu ciddi kilo kaybı yaşantılarının olduğu ve mahpusların böylece kantinden alışveriş yapmak zorunda bırakıldıklarını söylemişlerdir.

- Kandıra 1 Nolu ve 2 Nolu F Tipi Hapishanesi’nde ise hastaneye gidiş geliş sırasında kullanılan ring aracı ile ilgili sorun devam etmektedir. Ring araçlarının dar, sağlıksız, havasız ve kışın soğuk, yazın sıcak olması sık sık eleştirilen bir konudur.

- Maltepe 1 Nolu Hapishanesi’nde kalan, sol akciğeri olmayan ve sağ akciğerinin sadece yüzde 20'sini kullanabilen hasta mahpus Turgay Deniz tedavisi sürerken tutuklanmıştır. Hasta mahpusun sol akciğerine takılan 'diren' sebebiyle sol koltuk altında sürekli açık yarası bulunmaktadır. Revirde yarasının enfeksiyon kaptığı kendisine sözlü olarak iletilmiş ama enfeksiyona karşı herhangi bir cerrahi ya da medikal tedavi yöntemine başvurulmamıştır.

'ADALETE ERİŞİM VE SAVUNMA HAKKI ENGELLENİYOR'

- Bakırkoy Kadın Kapalı Cezaevinde hükümlü mahpuslar ile avukat görüşü kaldırılmıştır. Kanunların açık hükmüne rağmen usulüne uygun vasi vekaletnamesi olan avukatlar bile mahpuslarla görüştürülmemektedir.

- Tekirdağ 2 Nolu F Tipi’nde mahpuslar, infaz hakimliği, TBMM İnsan Hakları Komisyonu gibi resmi kurum ve kuruluşlara gönderdikleri dilekçe ve mektupların akıbetini öğrenememektedirler.

TELEFONDA TEKMİL VERME DAYATMASI

- Silivri hapishanesinde OHAL ile birlikte getirilen üç kişilik görüş hakkı sınırlandırılmasının devam ettiği tespit edilmiştir.

- Telefon görüşmelerindeki tekmil dayatması Kırklareli E Tipi Kapalı Hapishanesi’nde ve Bolu’da devam etmektedir. Bu zorlamaya karşı çıkan mahpuslar uzun süredir yakınları ile telefon görüşmesi yapamamakta, arayıp tekmil vermedikleri zaman telefon bağlantısı kesilmektedir.

'MEKTUPLAR GECİKTİRİLİYOR YA DA ULAŞTIRILMIYOR'

- Mektupların geciktirilmesi, yahut hukuka aykırı şekilde el konulması, karalanması en sık karşılaşılan durumlardandır.

- Mahpusların Kürtçe yazdığı mektup ve kartlar gönderilmiyor, mahpuslara gelen Kürtçe yazılmış mektup ve kartlar verilmiyor.

- Bandırma 2 Nolu T Tipi Hapishanesinde hukuk kurumlarına, İnsan Hakları Derneğine, TBMM İnsan Hakları Komisyonuna vb. kurumlara gönderilen dilekçeleri idare bilinçli bir şekilde göndermiyor.

'GAZETE VE DERGİLER VERİLMİYOR'

- Hapishanelerde kitap ve gazete sınırlaması olup, bazı hapishanelerde hakkında toplatma kararı dahi bulunmayan bazı kitaplar ile Evrensel, Birgün, Yeni Yaşam, Umut, Atılım vb. muhalif gazeteler, mahpusların tüm taleplerine rağmen hiçbir şekilde hapishaneye alınmamaktadır. Demokratik Modernite, Yeni Yaşam gibi gazete ve dergiler verilmiyor.

KEYFİ DİSİPLİN CEZALARI

- Sabah ve akşam yapılan sayımlarda mahpuslara ayakta sayım dayatılmakta olup, sayım vermeyen mahpuslara her bir sayım için ayrı olarak ‘ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma’ şeklinde disiplin soruşturması açılmakta ve disiplin cezası verilmektedir.

- Havalandırmalar ile ortak alanlara kameralar konulmuş olup kameraları kapatan mahpuslara disiplin cezaları verilmektedir.

- Bolu F Tipi'nde disiplin cezaları ile tahliyeler engellenmektedir.

- Maltepe 1 Nolu L Tipi’nde Kürtçe şarkı söyleyenlere bile disiplin cezası verilmiştir.

KALABALIK KOĞUŞLAR

- Özellikle T tipi hapishaneler bakımından ciddi bir sorun haline gelen kalabalık koğuş uygulamaları devam etmektedir. Özellikle kışın gelmesi ve pencere açma koşullarının azalması ile berber kalabalık koğuşların insan sağlığına yönelik tehlike oluşturma durumu artmıştır.

- Silivri Hapishanelerinde mahpus sayısı kapasitenin üzerindedir. Kapasitenin üzerinde olması sebebiyle de barınma yerlerinin insan onuruna uygun olmasını engellemektedir. Hücrede tek olması gereken ranza sayısının 6 olduğu dile getirilmiştir. 7 kişilik koğuşta 28 kişi kalındığı vurgulanmıştır.

- Kandıra 2 Nolu T Tipi Hapishanesi’nde 8 kişilik koğuşta şu anda 23 kişi kalmaktadır. Bandırma 2 Nolu T Tipi Hapishanesi’nde 10 kişilik koğuşlarda 20 kişinin kaldığı mahpuslar tarafından aktarılmıştır. Silivri Hapishanelerinde 3 kişilik odalar 6 kişilik olacak şekilde, 28 kişilik koğuşlar 37-38 kişi olacak şekilde fazla kapasite ile kalınmaktadır.

Raporun sonuç bölümünde şu taleplere yer verildi:

- Hasta mahpusların değerlendirilmeleri her koşulda sadece klinik yaklaşım ile değerlendirilmeli, alıkonulmasının uygun olmadığına dair tıbbi raporları olan mahpuslar ivedilikle salıvermelidir.

- Ayakta sayım, telefonda tekmil uygulaması, çıplak arama gibi işkence ve kötü muamele biçimlerine, kitap- gazete yasaklarına, mektup engellemelerine derhal son verilmelidir. Mahpusların günün en az 8 saat olmak üzere makul bir kısmını alıkonuldukları yerin dışında geçirmeleri sağlanmalıdır.