Irkçı söylemler istisna: Sarı Yelekliler sağdan çıkıp sola evrilmiş bir hareket

Onur DALAR

ARTI GERÇEK- Jalal Haddad liseyi Ankara Charles de Gaulle lisesinde okuduktan sonra 1996 yılında Fransa’ya yerleşmiş. Fransa’da siyasal bilimler ve tarih eğitimi almış. Bir süre esnaflık yaptıktan sonra geçimini çevirmenlik ile sağlamaya karar vermiş. Aynı zamanda Türkiye vatandaşı. Şu an Marsilya’ya 25 kilometre yakınlıktaki Aix-en-Provence kasabasında yaşıyor ve eylemleri yakından takip ediyor. Haddad, Sarı Yelekliler'in iyisiyle kötüsüyle bir halk hareketi olduğunu söylüyor.

- Protestolar ilk olarak nasıl başladı?

Bundan 1 ay önce hükümetin çevre politikası dönüşümü çerçevesinde akaryakıta öngörülen zamlardan ötürü başladı ve sosyal medya üzerinden yayıldı. Eric Drouet adında bir kişi facebook üzerinden bir video yayınladı, sonra Priscilla Ludosky bir imza kampanyası başlattı.

- Bu kişileri tanıyor musunuz?

Eric Drouet bir kamyon şoförü, Ludosky ise bir ufak girişimci, siyahi bir kadın. Ve birbirlerini tanımıyorlar bile. Kamyon şoförünün videosu sosyal medyada çok ses getirdi.

- Peki eylemler sosyolojik olarak ilk hangi bölgelerde kendini gösterdi?

Sosyolojik olarak prekaryanın olduğu yerlerde gelişti. Prekaryadan kastım orta sınıfın gittikçe fakirleşen alt tabakası. Buralarda daha çok Le Pen sempatizanları var. Onun için en başlarda eylemlerde ırkçılar boy gösterdi. Buralar şehir merkezlerine uzak bölgeler, orta sınıfın alt tabakası şehir merkezlerinde fiyatlar yükselince buralara yerleşmişlerdi.
Bunu tarif etmek biraz zor, Fransa’nın şehir yapısı Türkiye’ye pek benzemiyor. Bahsettiğim yerler şehir ve kasaba arasındaki ölçekte, şehirlere en fazla 1-2 saat uzaklıkta bölgeler. Köy diyemeyiz, daha çok kasaba.

İlk başta eylem biçimi şöyleydi: Eylemciler belli kavşakları kapadılar ve arabaların bir kısmını geçirmediler. Sonra otobanlara çıkıp insanların bedava geçebilmesi için bariyerleri açtılar. En başta eylemler çok daha dağınık ve birbirinden habersizdi. Eylemler 3 hafta önceki cumartesi başladı. Daha sonra bu bölgelerden insanlar eylem yapmak için Paris’e gitmeye başladılar. Hareket algılanması zor bir hareket çünkü her gruptan insan var, doğru düzgün örgütlü değil ve liderleri yok.

"IRKÇI SÖYLEMLER İSTİSNA, BUNLAR ÇOKTAN AŞILDI"

- Medyada bazı söylentiler oldu. Aşırı sağın lideri Le Pen sizce gerçekten hareketi yönlendiriyor mu?

İlk hafta bazı yerlerde ırkçı söylemler oldu. Ama bunlar gerçekten istisnai. Aralarında ırkçılar var evet ama söylemler artık çok değişti. Eylemcilerin çizgisi sola kaydı. Macron taraftarları bunun daha çok propagandasını yaptı.

- Eylemlerinin sol çizgiye kaymasının mı?

Evet, çünkü asıl mücadele zaten ekonomik talepler. Asgari ücrete zam talebi, zenginlik vergisinin kaldırılması, siyasi yapıların demokratikleşmesi… Talepler artık iyice sola kaydı. Ve eylemin içinde ırkçılık içeren istisnalar da ortadan kalktı, çoktan aşıldı.

- Sol yapılar eylemlere başında nasıl bakıyordu?

Melenchon burada en büyük sol hareketin başındaki lider, Boyun Eğmeyen Fransa Hareketi. Onlar başından beri destek verdi. Boyun Eğmeyen Fransa Hareketi, Fransa’da solun da solu olarak bilinir. Melenchon yüzde 19 oy ile başkanlık seçiminde dördüncü olmuştu. Solun temsiliyeti onlarda diyebiliriz. Kendisi "Irkçılar içlerinde de olsa onlara yardım etmemiz gerekir" dedi. Eylemleri çok önemsiyorlar.

Fransız Komünist Partisi ise eylemin ilk başladığı günlerde kendi kongresi ile meşguldü. Biraz fazla temkinli yaklaştılar. Zira onlara yakın işçi sendikası CGT eylemin başlarında Sarı Yelekliler'i eleştirdi, bugün ise destekliyor. FKP de geçtiğimiz günler de bir destek mesajı yayınladı.

Fransa'da Komünist Yeniden Doğuş hareketi de en başından beri destek oluyor. Küçük ve Maocu bir grup, pek bilinmezler. Türkiye’deki Perinçek hareketine benziyorlar, biraz milliyetçi tarafları var.

"TÜRKLER EYLEMLERE DAVUL ZURNAYLA KATILDI"

- Peki göçmenler eyleme nasıl bakıyor? Eylemlere katılıyorlar mı? 

İlk imza kampanyasını başlatan Priscilla Ludosky siyahi bir kadın. Ayrıca siyasi bir hareket olarak Sarı Yelekliler hareketini örgütlemeye çalışan bir dernek var. Sarı Yelekliler Derneği (BOR) olarak geçiyor. Kurucusunun ismi Hayko Şahinyan, Ermeni asıllı bir Fransız. İtalya’daki 5 yıldız hareketi gibi eylemleri siyasi bir iradeye dönüştürmek için bu derneği kurdular. Gazetecilerin "Avupa parlamentosu seçimlerine katılır mısınız?" sorusuna "Neden olmasın, tabii" şeklinde cevap verdi. Sol bir programı var.

- Yani göçmenler de eylemlere katılıyor diyebilir miyiz? 

Evet, katıldılar. Hatta Türkler bir bölgede eylemlere davul zurna ile katıldılar. Ama şu var. Burada eski göçmenler sonradan gelenlere pek iyi gözle bakmıyor. Bunlar daha çok Araplar ve Türkler… Fransa’da daha eski yerleşik göçmenler Afganları ve Suriyelileri daha altta görüyorlar. Zaten bu eski göçmenler prekarya sınıfını içeriyor, fakirleşen orta sınıf bu kısmı da içine alıyor ve eylemlere katılıyorlar. Suriyeliler ve Afganlar ise Fransızca bilmiyor ve sosyal olarak zaten hiçbir harekete katılmıyorlar.

"FAKİRLEŞEN ORTA SINIFIN KALBİ LE PEN’İN PARTİSİNDE"

- Hareketin kendisi siyasi yapılara nasıl bakıyor? Araya bir set mi çektiler?

Evet, bunu tekrar tekrar söylüyorlar. Aralarında taraftar sayısı olarak birinci sırada Le Pen taraftarları var, ikinci sırada Melenchon taraftarları kalıyor. Geri kalan kısım ise apolitik ama politikleşen insanlar olarak tanımlanabilir. Ama bu insanların hepsi beraber siyasi hareketlere mesafeli ve sol talepleri olan bir eylemi sürdürüyorlar ve zaferle sonuçlanmasını istiyorlar.

Ayrıca şunu da belirtmek lazım. Fakirleşen orta sınıf yani prekarya daha çok Le Pen’in partisinde temsil oluyor. Yani prekaryanın kalbi Le Pen’in partisinde atıyor. Bu gerçekliği de görmemiz gerekiyor.

"MACRON KENDİ REFORMLARINI ARTIK UYGULAYAMAZ"

- Hükümet eylemlere nasıl yaklaşıyor, sizce bir çözüm üretebilecek mi?

Macron’un girdiği ilk seçim Cumhurbaşkanlığı seçimi oldu. Ve kazandı ama tecrübesi yok. Kriz yönetmeyi bilmiyor. Zengin sınıfın temsilcisi olarak damgalandı. Zaten çok amatörce davranıyor. Bir toplumsal harekete nasıl yaklaşılması gerektiğini bilmiyor. Sarı Yelekliler'in talepleri ortada. Hükümet bunları karşılamak istemiyor. Ama işi zor, hareketin geleceği ne olursa olsun Macron kendi reformlarına bundan sonra kolay kolay devam edemeyecek.

GEZİ'NİN TALEPLERİ DAHA SİYASİYDİ, BURADA TALEPLER EKONOMİK

- Türkiye’yi de yakından takip eden birisi olarak, Sarı Yelekliler hareketini Gezi hareketine benzetebilir miyiz?

Gezi daha şehirli ve orta sınıfın üstünün çoğunluğunu oluşturduğu bir eylemdi, bu benim gözlemim. Burada ise orta sınıfın daha alt tabakası çoğunluğu oluşturuyordu. Gezi'nin talepleri daha siyasiydi, burada ise talepler daha ekonomik.

Sarı Yelekliler gerçek anlamda bir halk hareketi, iyi ve kötü yönleriyle… Ne lideri var ne de örgütü. Sosyal medya sayesinde gelişti. Halktaki paradokslar, yer yer ilkel tavırlar, dayanışma ve mizah. Sağdan çıkıp sola evrilen bir hareket.