Kürtlerin ‘Irak Cumhurbaşkanlığı’ krizi

Kürtlerin ‘Irak Cumhurbaşkanlığı’ krizi
KDP ve KYB uzlaşma sağlayamaz ise hangi Kürt aday Cumhurbaşkanlığına seçilirse seçilsin sonuç Irak açısından olmasa bile Kürtler açısından yeni bir krizin habercisi olacak gibi duruyor.

Fehim IŞIK


Irak Anayasası’na göre seçimler sonrasında gerçekleşen ilk meclis oturumunu takip eden 30 gün içinde cumhurbaşkanının seçilmesi gerekiyor. 12 Mayıs 2018’de yapılan milletvekili seçiminden sonra Irak Meclisi, ilk oturumunu 3 Eylül günü yaptı. Anayasa’ya göre Irak Cumhurbaşkanı’nın 30 günlük sürenin dolduğu 2 Ekim’e kadar yani bugün seçilmesi gerekiyor.

UZLAŞI OLMAYINCA OTURUM ERTELENDİ

Irak Cumhurbaşkanlığına yasal bir zorunluluk olmamasına rağmen 2003’ten sonra hep bir Kürt seçiliyor. Geçtiğimiz hafta Salı günü yapılan Meclis oturumunda Kürt partilerinin, özellikle Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) tek aday üzerinde uzlaşamaması nedeniyle Meclis yeni cumhurbaşkanını seçemedi ve oturumu erteledi.

IRAK CUMHURBAŞKANI KÜRTLER ARASINDAN SEÇİLİYOR

Irak’ta Saddam’ın iktidardan gitmesinden sonra yapılan tüm seçimlerde Cumhurbaşkanlığına Kürt, Başbakanlığa Şii Arap, Meclis Başkanlığına ise Sünni Arap seçildi. Her birinin iki yardımcısı olan bu makamların yardımcı koltuklarına ise Şii ve Sünni Araplar ile Kürtler getirildi. Bu durum yasalarla belirlenmiş değil ancak bu zımni anlaşma 2003’ten bu yana hiç bozulmadı.

Irak’ın ilk Kürt cumhurbaşkanı da olan Celal Talabani, KYB’nin lideriydi. Talabani’nin Irak Cumhurbaşkanı seçildiği dönem Kürdistan Bölge Başkanlığına da KDP lideri Mesud Barzani seçildi. Bu udurum KDP ile KYB’nin uzlaşısı sonrasında gerçekleşti.

Irak Cumhurbaşkanlığına Talabani’nin yaşamını yitirmesinden sonra yine KYB’li olan Fuad Mahsum seçildi. KDP, Mahsum’un cumhurbaşkanlığına da itiraz etmedi. Ancak 2015 yılında Kürdistan bölgesinde başgösteren ekonomik ve siyasi kriz, durumu değiştirdi. 2017 yılının 25 Ekim’inde yapılan bağımsızlık referandumu ile Kerkük kenti Irak Ordusu ve Haşdi Şabi tarafından işgal edilince Kürdistan Bölge Başkanı Mesud Barzani istifa etti ve yeni bir başkan seçilmeyeceği açıklanınca Kürdistan Bölge Başkanlığı makamı fiilen ortadan kalktı.

BAŞKANLIK BİTİNCE KDP ‘BENİM HAKKIM’ DEDİ

Kürdistan bölge Başkanlığı makamının ortadan kalkmasını gerekçe eden KDP, geleneksel olarak en çok oy alan partinin belirleyeceği adayın Irak Cumhurbaşkanı seçilmesi gerektiği kuralını hatırlatarak KYB’den aday göstermemesini ve KDP’nin göstereceği adayı desteklemesini istedi. KYB ise Irak Cumhurbaşkanlığı makamını kendi partisinin hakkı olduğunu iddia ederek daha önce KYB’den ayrılan Behram Salih’i yeniden partiye alarak aday gösterdi. Bunun üzerine KDP, bizzat Mesud Barzani’nin onayıyla partinin önemli isimlerinden Fuad Hüseyin’i cumhurbaşkanı adayı olarak belirledi.

KDP,KYB’nin kendi adayını belirlerken uzlaşı aramayıp emrivaki yaptığını belirterek aday çıkardığını ileri sürüyor. KYB ise KDP ile uzlaşı aramak yerine şimdiye kadar adayını geri çekmesini istedi. Diğer Kürt parti ve gruplarından ya da bağımsız olarak cumhurbaşkanı adayı olan başka Kürtler olsa bile sonuçta Irak Cumhurbaşkanlığı makamını belirleyecek iki güçlü partinin, yani KDP ve KYB’nin uzlaşamaması, Irak Cumhurbaşkanlığı seçimini de kilitledi.

YENİDEN ERTELENDİ

Irak Meclisi sürenin dolmasına kısa zaman kala 1 Ekim günü, akşam saat 20.00’de cumhurbaşkanını seçmek için toplandı. Ancak Meclis, yeterli çoğunluk sağlanamayınca oturumu 2 Ekim günü saat 13.00’e erteledi.

Irak Meclisi’nde saat 13.00’te başlaması gereken oturum yeterli çoğunluk sağlanamadığı için yine toplanamadı. Meclis Başkanı Muhammed Helbusi, Meclis’in 30 dakika sonra yeniden toplanması için oturuma ara verdi. Verilen arada Meclis Başkanı ile parlamentodaki diğer gruplar, KDP ile KYB arasındaki uzlaşmazlığı gidererek tek aday ile Meclis’e gelmeleri konusunda girişimlerde bulundu. Bu girişimler devam ederken Meclis Başkanı Helbusi, Meclis’te temsil edilen parti ve gruplara Irak Cumhurbaşkanlığı için tek aday konusunda uzlaşmaları çağrısında bulundu. Bu girişimlerden de sonuç alınamayınca Meclis saat 20.00’de toplanmak üzere ara verdi.

IRAK’IN KÜRT CUMHURBAŞKANINI DİĞERLERİ Mİ BELİRLEYECEK?

KDP ve KYB dışındaki partiler, her iki grubun anlaşamaması üzerine kendi tutumlarını belirlemeye başladılar. Kürtler dışındaki diğer gruplar henüz kamuya açık net bir tutum takınmış değiller. Kürdistan bölgesinin 3. büyük partisi Goran Hareketi milletvekillerini serbest bırakma kararı aldı. Kürdistan bölgesindeki farklı İslami grupların bir araya gelerek oluşturdukları İslah Hareketi ise Behram Salih’i destekleyeceğini açıkladı.

KYB adayı Behram Salih’i ABD’nin de desteklediği iddia edilirken Cumhurbaşkanı adayları arasında bir uzlaşı olmaması durumunda seçimi Irak Meclisi’nde temsil edilen Kürt parti ve grupları dışındaki diğer parti ve grupların belirleyeceği çok açık.

Eğer KDP ve KYB bu duruma bir çözüm getirmezler ise hangi Kürt aday Cumhurbaşkanlığına seçilirse seçilsin sonuç Irak açısından olmasa bile Kürtler açısından yeni bir krizin habercisi olacak gibi duruyor.

Öne Çıkanlar