'Seçmenin yüzde 60’ı YSK’nin İstanbul seçimlerini iptal kararını adaletsiz buluyor'

Rıfat DOĞAN 

ARTI GERÇEK - SODEV’in Türkiye genelinde yaptığı araştırmaya göre CHP, HDP ve İYİ Partili seçmenlerin yüzde 90’dan fazlası, MHP seçmenlerinin yüzde 65.7’si YSK’nin İstanbul seçimlerini iptal kararını adaletsiz buluyor. 

Araştırmayla ilgili SODEV Genel Başkanı Ertan Aksoy, Taksim’de bulunan Point Oteli’nde bir sunum yaptı. 

Türkiye genelinde gerçekleştirdiği anket çalışmasında hane halklarının yargı bağımsızlığına ve yargı kurumuna güvenini inceledi. Özellikle 31 Mart yerel seçimleri sonrasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimlerinin iptal edilmesi sonrası ve 23 Haziran seçimleri öncesinde gerçekleştirilen bu araştırma, seçmenlerin yargıya ilişkin algı ve düşünceleri ortaya koyması bakımından önemli veriler içeriyor. 

ADALET DEYİNCE HAK, HUKUK SONDA GELİYOR

Araştırmada "Adalet denince aklınıza ne geliyor?" sorusuna "adalet olmadığı", "adaletsizlik geliyor" diyenlerin oranı yüzde 23.3, "eşitlik" diyenlerin oranı yüzde 17.7, "hukuk" diyenlerin oranı yüzde 9.2, "hak" diyenlerin oranı yüzde 8.5 oldu.  

Araştırmada yargı, bağımsızlık, güvenilirlik ve tarafsızlık da katılımcılardan ortalamanın altında not aldı.

KATILIMCILARIN YÜZDE 48.5’İ YARGI BAĞIMSIZ DEĞİL DİYOR

Katılımcıların yargı bağımsızlığı, yargıya güvenleri ve mahkemelerin tarafsızlığına ilişkin verdikleri cevaplara bakıldığında; her üç alanda da 5 üzerinden 3’ün altında skorlarla değerlendirme yaptığı görülüyor. Buna göre katılımcıların yüzde 48.5’i yargının bağımsız olmadığı görüşünde, yüzde 41.6’sı Türkiye’de yargıya güvenmediğini, yüzde 42.6’sı ise Türkiye’de mahkemelerin tarafsız olmadığını ifade etti. 

AKP SEÇMENİNİN YARISI TÜRKİYE’DE YARGININ BAĞIMSIZ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR

Buna göre AKP seçmenlerinin yüzde 26.2’si Türkiye’de yargının bağımsız olmadığını, yüzde 16.1’i Yargıya güvenmediğini, yüzde 22.3’ü ise Türkiye’de mahkemelerin tarafsız olmadığını düşünüyor. 

MHP’li seçmenlerde ise oranlar daha da yüksektir. Bunun yanı sıra bu konularda kararsız olan AKP seçmenlerinin oranı da yüzde 20’nin üzerindedir. Bu verilere göre AKP seçmenlerinin yalnızca yarısı (yüzde 50.6) Türkiye’de yargının bağımsız olduğunu, yüzde 57.3’ünün mahkemelerin tarafsız olduğunu düşünüyor. 

MHP’YE OY VERENLERİN YÜZDE 70.6’SI YARGININ BAĞIMSIZ OLMADIĞINI DÜŞÜNÜYOR

MHP’ye oy verenlerin yüzde 70.6’sı Türkiye’de yargının bağımsız olmadığını, yüzde 35.8’i yargıya güvenmediğini, yüzde 43.3’ünün ise mahkemeleri tarafsız bulmadığı görülüyor. Olumsuz algılarda CHP’yi, İYİ Parti’yi ve MHP’li seçmenler izliyor. 

HDP’Lİ SEÇMENLERİN YÜZDE 82’Sİ YARGIYA GÜVENMİYOR

CHP’li seçmenlere baktığımızda ise Türkiye’de yargının bağımsız olmadığını düşünenlerin oranı yüzde 70.6, yargıya güven duymayanların oranı yüzde 62.5, mahkemelerin tarafsız olduğunu düşünen seçmenlerin oranı ise yüzde 59.5’i buluyor. Yargının bağımsız olmadığını düşünen HDP seçmenlerinin oranı ise yüzde 82.8, yargıya güven duymayanların oranı yüzde 78.6, mahkemelerin tarafsız olduğunu düşünen HDP seçmenlerinin oranı ise yüzde 72.9. 

Araştırmada adalet araştırmasına ilişkin şu değerlendirme yapıldı:

"Yargıya ilişkin bağımsızlık, güven ve tarafsızlık algılarının seçmenler bazında dağılımı Türkiye’de yargının siyasallığına ilişkin çok çarpıcı bir tablo sunuyor: Yargının bağımsızlığı, tarafsızlık ve güven algısı AKP’li seçmenler hariç tüm seçmen gruplarında oldukça düşük. AKP’li seçmenlerin de yalnızca yarısı Türkiye’de yargının bağımsız olduğunu düşünüyor. Buna göre Türkiye’de genel olarak seçmenler yargının bağımsızlığı, yargıya güven ve mahkemelerin tarafsızlığı açısından olumsuz bir olguna sahip. Bu olumsuz algı HDP’li seçmenlerde en yüksek düzeyde. CHP’li seçmenler olumsuz algılarda ikinci sırada geliyor."

MAKAM SAHİBİ BİR KİŞİ İLE SIRADAN VATANDAŞ EŞİT KOŞULLARDA YARGILANMAZ DİYENLERİN ORANI YÜZDE 79

SODEV’in yaptığı ankete katılanların yarısı (yüzde 50.7) Türkiye’de ifade özgürlüğü olmadığını düşünüyor. Türkiye’de makam/mevki sahibi biri ile sıradan vatandaş mahkemelik olsa eşit koşullarda yargılanmayacağını düşünenlerin oranı yüzde 79. Bu veri, somut olarak sorulduğunda yargıya güven, bağımsızlık ve tarafsızlık ile ilgili olumsuz algının ortaklığının kaygı verici boyutunu gözler önüne seriyor. Türkiye’de yargı sürecinin makam/mevki sahibi ile sıradan yurttaş için eşitsiz koşullarda gerçekleşmesinin "normalleştiği" ve sistematik olarak algılandığına işaret ediyor. 

CHP, HDP VE İYİ PARTİLİ SEÇMENLERİN YÜZDE 75’İ "İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ" YOK DİYOR

Aynı soruları 24 Haziran seçimlerinde oy verdikleri partilere göre dağıttığımızda, mahkemeler karşısında eşitlik ve ifade özgürlüğü algısının kritik seviyede olduğu görülüyor. Bir başka ifadeyle adaletsizlik, seçmenlerin Türkiye’de yargıyı algılamalarını biçimlendiren ortak bir hissiyat olarak öne çıkıyor. İfade özgürlüğü konusunda CHP, HDP, İyi parti ve diğer partiler benzer algı örüntüleri göstermekte, bu parti seçmenlerinin en az yüzde 75’i ve fazlası Türkiye’de ifade özgürlüğü olmadığını düşünüyor. 

MHP’Lİ SEÇMENLERİN YÜZDE 41.8’Sİ İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ OLMADIĞINI DÜŞÜNÜYOR

MHP’li seçmenlerinin yüzde 41.8’si Türkiye’de ifade özgürlüğünün olmadığını düşünüyor. Çarpıcı olan, ifade özgürlüğü konusunda olumsuz düşüncelere sahip olan AKP seçmenin yüzde 22.4 oranında olmasına karşılık; aynı seçmen grubunun mahkemeler karşısında makam/mevki sahibi biri ile sıradan yurttaşın eşit şekilde yargılanmayacağına ilişkin algısının yüzde 63.5 seviyesinde olması. Mahkemelerde makam/mevki sahibi kişiler ile sıradan yurttaşlarına eşit sekilde yargılanmayacakları algısı MHP ve AKP haricindeki diğer parti seçmenlerinde yüzde 90’ın üzerinde, MHP’li seçmenlerde ise yüzde 85.1. 

SODEV bu konuyla ilgili değerlendirmesinde "Bu veriler Türkiye’de yargı adaletini sağlamak ve adalete olan güveni tesis etmenin önemli bir siyasal sorun olduğunu, önümüzdeki dönemde de siyasetin, ekonomik sorunların yanı sıra ana eksenlerinden biri olması gerektiğini çarpıcı bir şekilde gösteriyor" dedi. 

ORDU HALEN EN GÜVENİLİR KURUM

Türkiye’de ordu yüzde 43.7 ile halen en güvenilen kurumlar arasında sayılmakta, bunu yüzde 28.5’i emniyet izliyor. Yargı kurumlarına güven sıralamasında ağırlık olarak 3. ve 4. sıralarda güvenilen kurum olarak sayılıyor. 

CİNSEL İSTİSMAR, TACİZİN CEZASIZ KALACAĞINI DÜŞÜNENLERİN ORANI YÜZDE 70

Araştırmaya göre "cinsel istismar/taciz, yolsuzluk ve hırsızlığın cezasız kalacağı veya hak edilen cezadan az ceza alacağını" düşünenlerin oranı yüzde 70’lerin üzerinde. 

Ankete katılanların yüzde 43.4’ü hırsızlığa uğradığında yargının faile hak ettiği cezanın azını veya çok azını vereceğini; yüze 30.’2’si ise failin cezasız kalacağını düşünüyor. Yargının adaleti sağlamakta başarısız olacağına ilişkin algının en keskin olduğu konu cinsel taciz ve istismar konusu. Ankete katılanların yüzde 39’u cinsel istismar ve tacize hiç verilemeyeceğini düşünmesi, yüzde 41.6’sının ise failin hak ettiği cezanın azını ya da çok azının verileceğini düşünmesi önemli bir veri. Keza yine yolsuzluğun cezasız kalacağına ilişkin güçlü bir inanç var. Ankete katılanların yüzde 37.3’ü yolsuzluğun cezasız kalacağını, yüzde 36’sı ise hak eden cezanın azı ya da çok azı ile cezalandırılacağını düşünüyor. 

YSK’NIN İSTANBUL KARARINI ADALETSİZ BULAN SEÇMEN ORANI YÜZDE 60.5

YSK’nın İBB seçimlerini iptal etmesi sonrasında ankete katılanların yüzde 60.5’i bu kararın adaletsiz olduğunu düşünüyor. CHP, HDP ve İYİ Partili seçmenlerin yüzde 90’dan fazlasının, MHP’li seçmenlerin yüzde 65.7’sinin, AKP’li seçmenlerin bile yüzde 22.7’sinin kararını adil olmadığını düşünüyor. Bu veriler açıkça YSK kararının Türkiye genelinde adalete ilişkin tahribatı derinleştirdiği, dahası Türkiye’de seçim adaletine yönelik ağır bir güven aşınması yarattığını gösteriyor. 

SODEV araştırmasının sonuç kısmında şu ifadelere yer verdi:

"Bu sonuçlar yenilenen İstanbul seçimlerinin seçmenler nezdinde neden yalnızca bir yerel seçim değil, Türkiye’de adaleti ve adaleti güven duygusunu yeniden tesis etmek bakımından kendiliğinden bir eşik haline geldiğini göstermektedir. Adaletin yeniden tesisi sorunu, partisinden bağımsız olarak tüm seçmenleri etkileyen bir konu olmuştur. Yargı adaleti ve güvenine ilişkin yükselen kaygıların, tüm partilerden seçmenleri kesen ortak bir hissiyat olması ise bardağın dolu tarafıdır." 

SODEV RAPORUNUN TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ