İran neden ayakta?

HABER MERKEZİ- İran, 2009’da "reform" talebiyle başlayan ülke genelindeki protestolardan bu yana en kapsamlı eylem dalgasıyla karşı karşıya. Ülkede perşembe günü hayat pahalılığı ve yoksulluğu protesto amacıyla başlayan gösteriler yayıldı. Eylemlerde dini yönetime ve hükümete karşı sloganlar da atılıyor.

8 YIL SONRA EN BÜYÜK EYLEM

BBC muhabirleri, İran'daki protestoların 2009 yılından bu yana halkın yönetimle ilgili memnuniyetsizliklerini dile getirdiği en büyük gösteriler olduğunu ifade ediyor. Göstericilerin "Halk yalvarıyor, din adamları Allah gibi davranıyor" sloganları attığı bildiriliyor. Ülkenin güçlü din adamlarının yaşadığı Kum'da da gösteriler olduğu belirtildi. Meşhed'de dış politikaya yönelik öfke "Hayatım Gazze için değil, Lübnan için değil, İran içindir" sloganlarıyla dile getirildi. Göstericiler hükümetin iç politika sorunları yerine dış politikaya ağırlık verdiği eleştirisini yapıyor.

HANGİ KENTLERDE EYLEM YAPILIYOR?

Eylemler ilk olarak perşembe günü ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed’de yüzlerce kişinin hayat pahalılığı, yoksulluk ve yolsuzluğu protesto etmesiyle başladı. Gösterilerin başladığı Meşhed’de 52 kişinin gözaltına alındığı bildirildi. Bir gün sonra, kasım ayında 600’den fazla kişinin yaşamını yitirdiği depremden en ağır etkilenen kentlerden biri olan ülkenin batısındaki Kirmanşah’ta halk sokağa döküldü.

GÖSTERİLER BAŞKENTE DE SIÇRADI

Kirmanşah’taki eyleme polis saldırırken bu gelişmelerin ardından gösteriler başkent Tahran başta olmak üzere ülkenin belli başlı kentlerine yayıldı. Sosyal medyaya yansıyan görüntülere göre Sari, Reşt, Kum ve Hamadan kentlerinde eylemler yapıldı. Tahran’da güvenlik güçlerinden yapılan açıklamada kent meydanında 50 kişilik bir grubun eylem yaptığı ancak birçoğunun polisin uyarısı sonrası alanı terk ettiği belirtildi. Polisin çağrısına uymayanların gözaltına alındığı açıklandı. İran, son olarak 2009’da eski Devlet Başkanı Mahmud Ahmedinecad’ın yeniden başkan seçilmesi sonrası 8 ay boyunca devam eden gösterilere tanıklık etmişti. Reform yanlıları, seçimlere hile karıştırıldığını öne sürerek eylem dalgası başlatmıştı.

İRANLILAR NE TALEP EDİYOR?

Eylemler, hayat pahalılığı, yoksulluk ve yolsuzluğa tepki olarak başlasa da kısa sürede siyasi taleplerin de gündeme geldiği görülüyor. Kirmanşah’ta yarı resmi Fars Haber Ajansının "devrim karşıtı" olarak adlandırdığı 300 kişilik eylemde kitlenin "Siyasi mahkumlar serbest bırakılmalıdır", "Özgürlük ya da ölüm" gibi sloganlar attığı görüldü. İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangir, 'ülkedeki bazı olayların ekonomik sorunlardan kaynaklandığını ancak anlaşıldığı kadarıyla arkasında başka şeylerin de olduğunu' söyledi.

İŞSİZLİK VE YOKSULLUK TETİKLEDİ

Ülkenin çeşitli şehirlerinde düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk. Talepler hükümet politikalarına yönelik öfkeye dönüştü. Gösterilerde Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve hükümet aleyhine sloganlar atıldı. Hükümetin Suriye ve Irak'taki gelişmeler dahil, izlediği dış politika da eleştirildi. İsfahan kentinde ise fabrika işçilerinin ücretlerine zam talebiyle eyleme geçtiği, bu eylemlerde daha sonra Devlet Başkanı Hasan Ruhani ve Dini Lider Ayetullah Ali Humeyni’yi hedef alan sloganlar atıldığı aktarıldı.İşçilerse sıklıkla ekonomik talepleri için eylemler düzenliyor.

EKONOMİK SIKINTILAR ARTIYORDU

İran uzun süredir ağır yaptırımlar altında ekonomik sıkıntılar çekiyor. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ABD öncülüğündeki Batılı güçlerle yapılan nükleer anlaşma sonucu ekonominin kısa sürede düzeleceğini söylüyordu. Ancak öyle olmadığı görülüyor. Gösteriler Perşembe günü Ruhani'nin artan fiyatları kontrol edemediği eleştirisiyle başladı. Bir haftada yumurtanın fiyatı iki kat arttı. Ülkede işsizlik bu yıl resmi rakamlara göre yüzde 12,4'e çıktı. işsizlik bir önceli yıla göre 1.4 daha arttığı belirtiliyor. 80 milyonluk ülkede nüfusun 3.2 milyonu işsiz var.

HEDEFTEKİLER NE DİYOR?

Daha önce Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ndeki referandumu "İkinci İsrail’in kurulması anlamına gelir" sözleriyle değerlendirerek Türkiye medyasının sayfalarına da konuk olan din adamı Ayetullah Ahmed Alemulhuda, protestolara karşı sert önlemler alınması gerektiğini öne sürererek "Eğer güvenlik güçleri isyancıları kendi haline bırakırsa düşmanlar medyada video ve fotoğraflar yayınlayarak İslami Cumhuriyet’in Meşhed’de devrimci üssünü yitirdiğini söyleyecek" dedi. Humeyni’nin ülkenin kuzeydoğusundaki Meşhed şehri temsilcisi olan Alemulhuda, bazı insanların perşembe günü hayat pahalılığına karşı gerçekleşen eylemlerden İran’ın bölge politikasına ilişkin sloganlar atarak yararlanmaya çalıştığını söyledi.

İran’da Devlet Başkanı Yardımcısı İshak Cihangiri, Ruhani’nin aşırı muhafazakar rakiplerinin protestoların büyümesinde rol oynadığını düşünüyor. IRNA’ya konuşan Cihangiri, "Toplumsal ve siyasal bir hareket sokaklara döküldüğünde eylemleri başlatanlar, sonunda onu kontrol edenler olmayabilir. Bu eylemlerin arkasında olanlar kendi parmaklarını yakacaklar" dedi.

TRUMP: 'YAKINDAN İZLİYORUZ'

ABD Başkanı Trump, Twitter hesabından İran'la ilgili açıklamalarda bulundu. Trump açıklamasında, "Rejimin yolsuzluklarından ve ülkenin varlığını yurt dışında terörizme harcamasından bıkmış olan İran vatandaşlarının barışçıl protestolarıyla ilgili bilgiler geliyor. İran yönetimi, kendini ifade hakkı da dahil kendi halkının haklarına saygı göstermelidir. Dünya bu süreci izliyor." ifadelerini kullandı.