Sansürsüz 'Hamlet' geliyor

KÜLTÜR SANAT - Türkiye’de ki çevirileri sansürlenen Hamlet eserinin ilk sansürsüz çevirisi nihayet Türkiye’li okurlarına ulaşıyor. Danimarka’da geçen oyunda Prens Hamlet, kral olan babasını öldürdükten sonra, annesi ile evlenen amcasından intikam almak ister. Shakespeare’in eseri oğul Hamlet’in taht mücadelesini içerir. Oyun, ihanet, intikam, ensest, ahlaksızlık konularını kraliyet ailesinde ele alır. 

Britanyalı oyun yazarı William Shakespeare’in 1602 yılında tamamladığı ve dünyanın hemen her diline çevrilen eserin tam metninin çevirisine 1881 yılında başlanır Mehmet Nadir bey tarafından başlanır ve ilk olarak Hazine-i Evrak dergisinde yayınlanır. II. Abdulhamit’e muhalif kişiliği ile bilinen ve eseri çevirdiği dönem hapiste olduğu söylenen Nadir bey, eseri yayınlandığı Hazine-i Evrak dergisinde  doğrudan şu başlık altında eseri sunar: "nâmı şöhretgîr-i âfâk olan «şekspir» in tercüme etdiğim bazı âsârı içinden birkaç söz toplayub (hazine-i evrak) a derc buyurulmak üzere irsâl eyledim... imza Nâdir" (1298: 617). "[İ]rsâl eyledim" ifadesi (‘mektupla gönderdim’).

Mehmet Nadir Bey tarafından yapılan bu ilk çeviri II. Abdülhamit döneminde sansürlenir. Sansürlenen Hamlet’te kralın öldürüldüğü sahne çıkartılmıştır.  "Hamlet"in tam tercümesi değildi, birinci perdeyle ikinci perdenin başlarından seçilmiş üç pasajlık bir metin olarak tanımlanan ilk çeviriyi yayına Doktor Abdullah Cevdet’in 1902 yılında yaptığı çeviri kazandırır. 

Osmanlı sonrası, Cumhuriyet’in ilk Shakespeare yayını yine Hamlet eserinin çevirisi ile gerçekleşir. Kâmuran Şerif’in çevirdiği bu metin aynı zamanda, 1927’de, Harf Devriminin eşiğinde, eski harflerle yayımlanan son Shakespeare olur. Kâmuran Şerif Hamlet’inin bizzat ‘Devlet Matbaası’nda yayımlanmış olması ise gerek Hamlet’in, gerek ise tüm Shakespeare eserlerinin Cumhuriyetle yeniden ele alınacağına dair himayenin simgesel bir göstergesi olarak düşünülür.

Kültür Servisi'nin haberine göre; 1881 yılında gerçekleştirilen ve bir dönemin muhalif yazarı Mehmet Nadir Bey eserin çevirisi üzerinden geçen 115 yılın ardından ve yayınlanmasının 109. yılında orijinal çeviriye bağlı kalarak Osmanlıcadan Türkçeye yeniden çevriliyor. Hamlet’in bu hali ile son çevirisini Halit Erdem Oksaçan yapıyor. 

Halit Erdem Oksaçan eserin orjinaline nasıl ulaştığını şu sözlerle anlatılıyor: ‘Çeviriden Doktor Abdullah Cevdet hakkında bir araştırma yaparken haberim oldu. Zira hayatını ve çalışmalarını araştırırken, Doktor Abdullah Cevdet’in Shakespeare külliyatını çevirdiğini öğrendim. Birçok kişi gibi, Shakespeare deyince benim de aklıma, hayranlıkla okuduğum, beğendiğim ölümsüz başyapıt ‘Hamlet’ geldi.

Bu sefer ‘Hamlet’i araştırdığımda, Doktor Abdullah Cevdet’in çevirisinin Türkçedeki ilk tam metin olduğunu öğrendim. Bu beni harekete geçirdi. Kitabın 1908 tarihli ilk baskısını araştırdığımda, TBMM Kütüphanesi’nde olduğunu öğrendim. İnceleyince, dili de son derece hoşuma gitti, devrin dilini aksettiriyordu ve bu ilk baskının çevrimyazısını yapmaya karar verdim.

Kitabın Haziran ayı sonunda Düz Yazı Yayınevi tarafından yayımlanması bekleniyor.