Türkiye ABD ticari ilişkileri ne derece kritik?

ARTI GERÇEK - Pazar akşam saatlerinde ABD’nin Türkiye'deki tüm ABD diplomatik misyonlarında göçmen olmayan vize hizmetlerini askıya aldığını açıklamasının ardından Türkiye’nin Washington Büyükelçiliği de "ABD’deki tüm misyonlarımızdaki ABD vatandaşlarına yönelik vize işlemleri askıya alınmıştır" açıklaması yaptı.

İŞ İNSANLARI İÇİN KRİTİK

Vize krizinin ardından hem dolar hem de euro Türk Lirası karşısında hızla yükselerek, yeni rekorlar kırdı. ABD ile Türkiye arasındaki diplomatik krizin ardından ekonomi kamuoyu krizin ekonomik etkilerine odaklanmış durumda. Türk Lirası'nın vize krizine ilk tepkisi hızlı düşüş yönünde gerçekleşti.

ABD ile Türkiye arasında yaşanan gerginliğin etkisiyle dolar ilk işlemlerde 3.70 seviyelerinde bulunurken, Borsa İstanbul 100 endeksi yüzde 3,66 düşüş yaşayarak açıldı. Endeks, 100 binin altına indi.

Döviz tarafında yaşanan yükselişin ardından hisse senedi piyasasında ciddi kayıplarla haftaya başladı.

Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, 3813 puan düşüşle 100.324 puandan açıldı. Açılış itibariyle hisse senetleri ortalama yüzde 3,66 oranında değer kaybetti. 

Satışların hızlanmasıyla endeks, yüzde 4.6 kayıpla 99.210 puana kadar geriledi.

Analistler, bugün siyasi gelişmelerin ve buna bağlı döviz kurlarının seyrinin yanı sıra yurt içinde sanayi üretimi verisinin izleneceğini belirterek, BIST 100 endeksinde 102.500 seviyesinin destek, 105.000-105.500 bandının direnç bölgesi olduğunu söyledi.

TÜRKİYE'NİN ABD'YE İHRACATINDA ARTIŞ

Herşeyden önce vizelerin iptal edilmesi iki ülke arasında iş insanlarının dolaşımını engellemesi bakımından da ticari açıdan riskler barındırıyor. Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmi Türkiye için kritik seviyede olmasa da, son zamanlarda ikili ilişkilerin geliştiği görülüyor. 

Ekonomi Bakanlığı'nın verilerine göre, yılın ilk sekiz ayında ABD'ye 5,7 milyar dolarlık ihracat yapılırken, ABD'den 7,9 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Toplam ticaret hacmi 13,7 milyar dolar olurken ABD'ye 2,1 milyar dolarlık ticari açık verildiği görüldü. 

Rakamlara göre, Türkiye'nin ABD'ye yaptığı ihracatın bir önceki yıla göre arttığı da kaydedildi. Yılın ilk sekiz ayında Türkiye'nin ABD'ye ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32 civarında arttı. ABD'ye yapılan ihracat bir önceki yıla göre artış gösterse de, toplam ihracat içerisinde payının da sınırlı olduğunu belirtmek gerekiyor. Verilere göre, ABD'ye yapılan ihracatın toplam ihracat içerisindeki payının yüzde 5,5 olduğu görülüyor. 

Benzer durum ithalat rakamlarında da görülüyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre, 2016 yılının tamamında ABD'den 10,8 milyar dolarlık ithalat yapılırken ülkenin payı yine yüzde 5,5 seviyesinde gerçekleşti. 

EN ÇOK DEMİR İHRAÇ EDİLİYOR  

ABD ile ikili ticarete bakıldığında Türkiye'nin en çok demir ve çelik çubuklar ihraç ettiği görülüyor. Ekonomi Bakanlığı'nın verilerine göre demir ve çelik çubukları dokunmuş halılar ve bazı havacılık araçlarının aksamları takip ediyor.  

Verilere göre, Türkiye'nin ABD'den en çok ithal ettiği ürünlerin başında ise hava taşıtları ve demir çelik döküntü ve hurdaları geliyor.  

11 MİLYAR DOLARLIK ANLAŞMA

Ancak, son dönemde büyük bir satın almanın haberi de gelmişti. 22 Eylül tarihinde ABD Başkanı Donald Trump'ın New York'ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesinden hemen sonra THY'nin Amerikan Boeing firmasından 40 adet 787-9 Dreamliner uçak almayı planladığı açıklandı. Alışverişin maliyetinin 11 milyar dolar olduğu belirtilmişti. THY ile Boeing arasında, 40 adet Dreamliner satışının dışında, Boeing'in Türk havacılık ve uzay endüstrisinin geliştirilmesine katkıda bulunacağı da açıklanmıştı.

TEB Yatırım Araştırma'nın vize krizinin ardından ABD ile iş ilişkisi olan BIST hisseleri analizinde THY ile ilgili şu değerlendirmeler yer aldı: "2017’nin ilk yarısı rakamlarına göre THY’nin cirosunda Kuzey Amerika’nın payı yüzde 14 seviyesinde. THY’nin toplam cirosu içinde ABD’nin payı yüzde 10 dolayındadır. ABD rotası aynı zamanda business class uçuşlarının doluluk oranının yüksek olması sebebiyle karlı bir segment olması da THY’ye olumsuz etkisi açısından önemlidir. ABD’nin Türkiye’ye ve son olarakta Türkiye’nin ABD vatandaşlarına vize yasağı uygulaması sonrası ABD ile karşılıklı yapılan uçuş sayısının azalmasına neden olacağını düşünüyoruz. THYAO negatif."

DİPLOMATİK TANSİYON ADIM ADIM YÜKSELDİ

ABD, İstanbul Başkonsolosluğu’nda görevli irtibat memurunun casusluk iddiasıyla 'FETÖ'den tutuklanması sonrasında Türkiye’den göçmen olmayan tüm vize başvurularını askıya aldı. Yürütülen soruşturma kapsamında, ABD'nin İstanbul Başkonsolosluğu görevlisi Metin Topuz'un, haklarında dava açılan eski polis müdürleri ve firari eski savcı Zekeriya Öz ile irtibatı tespit edilmişti. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Terör ve Örgütlü Suçlar Soruşturma Bürosu tarafından Topuz, "Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs", "casusluk" ve "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçlarından tutuklanmıştı.

Türkiye, karardan saatler sonra neredeyse aynı metinle misilleme yaparak ABD’lilerin vize başvurularını durdurdu.

ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, önceki gün Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğluile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Çavuşoğlu, Tillerson ile görüşmesinden sonra, partisinin Afyon’daki kampında cumartesi günü yaptığı açıklamada, Tillerson ile bölgesel konuların yanı sıra "bazı konsolosluk meselelerini" de görüştüklerini söylemişti. 

VİZE KRİZİ EN ÇOK KİMLERİ ETKİLEYECEK?

Washington ve Ankara'nın karşılıklı aldığı 'Başvuruları askıya alma' kararından, halihazırda, vizesi olanlar ya da vize başvurusu yapıp onay alanlar etkilenmeyecek. Bunun dışında kalan ve seyahat etmek isteyen Türk ve ABD vatandaşları mağdur olacak. ABD'ye gitmek isteyen ve vizesi olmayan Türk vatandaşları, ABD Büyükelçiliği'ne ve Konsolosluğu'na giderek başvuru yapamayacak.

Karar diplomatik dahil bütün pasaportlar için geçerli olacak. Türk vatandaşları diplomatik, turistik, iş, öğrenci, işçi ve gazeteci dahil hiçbir vizeyi ikinci bir karar açıklanana kadar alamayacak.

ABD vatandaşları ise Türkiye'ye gelmek istediklerinde ya internet üzerinden e-vize başvurusu yaparak, ya da uçağa bindikten sonra Türk gümrüklerinde yani kapıda vize alabiliyorlardı. ABD vatandaşları da ikinci bir karara kadar, vize başvurusu yapamayacaklar. e-vize başvurusu için karar internet sitesinde uygulanmaya başlandı. Sistemden ABD uyruğu çıkarıldı. Kapıda vize uygulamasının askıya alınması ise ivedikle başlatılacak.