Yolsuzluk Algı Endeksi: Türkiye 2 puan geriledi

ARTI GERÇEK - Yolsuzlukla mücadele eden Uluslararası Şeffaflık Örgütü 2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'ni açıkladı. 180 ülkenin değerlendirildiği endekste, Türkiye 39 puan alarak 91'inci sıraya geriledi.

Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından yapılan açıklamaya göre, geçen yıla göre 2 puan daha kaybeden Türkiye, sıralamada bir yıl içinde 13 basamak geriye düştü.

Açıklamada, 2013-2019 yılları arasında en çok düşüş yaşayan üç ülkeden biri olan Türkiye'nin, bu sürede 11 puan kaybederek 38 sıra gerilediğine dikkat çekildi. Bu dönemde, en çok puan kaybeden diğer iki ülke is Macaristan ve Saint Lucia olarak kaydedildi.

Uluslararası Şeffaflık Derneği'nin açıklamasında, Türkiye Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri ile karşılaştırıldı. Buna göre, Türkiye, AB üyesi 28 ülke ile karşılaştırıldığında en son sırada yer alıyor.

Türkiye, endekste 36 OECD üyesi ülke arasında sondan ikinci sırada, G20 ülkeleri arasında ise sondan dördüncü sırada bulunuyor.

Türkiye, 2013 yılında en üst sırada bulunduğu Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeler grubunda 5'inci sıraya geriledi.

TÜRKİYE'DE GERİLEMENİN NEDENLERİ

Uluslararası Şeffaflık Derneği, Türkiye'nin Yolsuzluk Algı Endeksi'ndeki bu gerilemesini "gücün, otoriter rejimlere benzer bir yoğunluk ile yürütme erkinde ve tek elde toplanması, yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti ilkelerine yönelik ihlaller, kamu kurumlarının, özellikle de denetleyici ve düzenleyici kurumların etkisini ve işlevini yitirmesi, Meclis’in denetleme ve hesap sorma gücünü kaybetmiş olması" ile açıkladı.

2013 – 2019 arasında en çok puan kaybeden ülkeler Macaristan (-10), Türkiye (-11) ve Saint Lucia (-16) oldu. Yeni Zelanda (87), Danimarka (87) ve Finlandiya (86) üst sıralarda yer aldı. Son sıralarda ise; yolsuzluk algısının yüksek olduğu, Venezuela (16), Yemen (15), Suriye (13), Güney Sudan (12) ve Somali (9) bulunuyor. Siyasetin finansmanına dair şeffaflık ölçümleri ve karar alma süreçlerinin kapsayıcılık ve katılımcılık düzeyine yönelik araştırmalar, 2019 Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçları ile örtüşmektedir. Siyasetin finansmanı ile ilişkili bir biçimde artan yasa dışı para hareketleri de öne çıkan bulgular arasında.

CEZASIZLIK VE YARGININ YOLSUZLUKLA MÜCADELE GÜCÜNÜN AZ OLMASI

"Cezasızlık ve yargının yolsuzlukla mücadele gücünün zayıf olması endeksteki düşüşün nedenleri arasındadır" denilen açıklamada, bazı adli istatistiklerden örnekler verildi. Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar başlığındaki suçlar için verilen 'kovuşturmaya yer yoktur' kararlarının oranının yüzde 29'dan yüzde 47'ye, Kamu Güvenine Karşı Suçlar başlığında ise oranın yüzde 23’ten yüzde 45’e yükseldiği belirtildi.

KAMU İHALELERİNİN YETERİNCE ŞEFFAF OLMAMASI

Dernek, Türkiye'de kamu ihalelerinin yeterince şeffaf olmadığına da dikkat çekti. "Türkiye'de Kamu İhale Kanunu'nda yapılan 200'e yakın değişiklik" değişiklik eleştirilerek, 2004 yılında yüzde 75 olan açık ihale oranının 2019 yılının ilk 6 ayında yüzde 63’e kadar düştüğü belirtildi. Açıklamada, "Kamu ihalelerinin gerekli şeffaflık, denetim ve hesap verebilirlik mekanizmalarından yoksun bir biçimde yürütülmesi, ahbap çavuş kapitalizmi eleştirilerini artırmaktadır " ifadesi kullanıldı. "Kamu kaynaklarının denetlenemediği" belirtilerek "siyasetin finansmanı ile siyasal etik konularını düzenleyen yasal çerçevenin zayıflığının yolsuzluk riskini artırdığına" vurgu yapıldı.

ACİLEN DEMOKRATİK BİR SİSTEME DÖNÜLMELİ

Türkiye'nin bu endekste "ülke tarihindeki en düşük sırayı aldığını" vurgulayan Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yönetim Kurulu üyesi ve Uluslararası Şeffaflık Derneği Başkanı E. Oya Özarslan, "bu durumun kamu kaynaklarının dağılımı konusunda gittikçe artan kaygıları derinleştirerek sosyal eşitsizlikler yarattığını" ifade etti. Özarslan, bu durumun aynı zamanda Türkiye'nin "rekabetçiliğini ve yatırım çekebilme kapasitesini düşürdüğünü" kaydetti. Özarslan, "Acilen kurum ve kuralların işlediği ve denge denetleme mekanizmalarının bulunduğu tam demokratik bir sisteme dönülmeli" çağrısında bulundu.

İLK SIRADA DANİMARKA VE YENİ ZELANDA VAR

2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'nin ilk üç sırasında 87'şer puan alan Danimarka ve Yeni Zelanda ile 86 puan alan Finlandiya bulunuyor. Endeksin son sıralarında ise 9 puanla Somali, 12 puan ile Güney Sudan ve 13 puan ile Suriye yer alıyor.

Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanların, sivil toplum örgütlerinin ve iş insanlarının kamu kesimindeki yolsuzluğa dair algılarını yansıtıyor. En az üç uluslararası kurumun yürüttüğü araştırmanın bulgularına dayanarak hazırlanan endekste, 0 puan yolsuzluk algısının yüksekliğine, 100 puan ise yolsuzluk algısının düşüklüğüne işaret ediyor. Endeks, 1995 yılından beri her sene yayınlanıyor.