Gazetecilerin algılarına dönük araştırmanın sonuçları yayınlandı
Medya Araştırmaları Derneği (MEDAR) - Guardian Foundation işbirliği ve Norveç Sosyal Bilimler Derneği desteğiyle yürütülen ‘Gazetecilerin Yurttaş Haberciliği Algısı ve Tutumu Araştırması’nın sonuçları yayınlandı. Şubat-Mayıs 2018 döneminde 306 gazeteciyle yüzyüze görüşülerek yapılan "araştırmanın sonuçları İstanbul’da Cezayir Toplantı Salonu’nda açıklandı.
İstanbul, Ankara, İzmir, Diyarbakır, Adana ve Antalya’dan editör, muhabir ve yönetsel rollerde bulunan ulusal ve yerel yayın mecralarından araştırmaya katılanların 207’si ulusal basın mensubu, 94’ü yerel medya, 5’i ise diğer olarak rapora yansıdı. Araştırmaya katılanların çalıştığı kurumlardaki konumu ise şöyle: 92 editör, 109 muhabir, 29 yazı işleri müdürü, 76 yönetsel roller.
Araştırmada 171 görüşme ile en fazla görüşme yapılan il İstanbul oldu. Ankara’da 43 görüşme yapılırken; İzmir’de 31, Adana-Antalya’da 31, Diyarbakır’da ise 30 görüşme gerçekleştirildi. Araştırma kapsamında görüşmelerden 24’ü ajans, 42’si televizyon, 166’sı gazete, 52’si haber portalı, 22’si de diğer kuruluşlarda çalışanlar ile yapıldı.
EN ÇOK BİLİNEN MEDYA KURULUŞLARI
Araştırmaya katılanlara bildikleri ve düzenli takip ettikleri haber mecraları sorulduğunda elde edilen verilerde, bilinirlik oranında ilk 5'i T24, Diken, Duvar, Bianet ve Artı Gerçek haber portalları paylaştı. Fakat bilinirlik oranı en fazla olan 5 haber mecrasının düzenli takip oranları bilinirlik oranlarına göre daha düşük seyretti.
YURTTAŞ HABERCİLİĞİNDE BİLİNİRLİKTE DOKUZ8 HABER İLK SIRADA
‘Yurttaş gazeteciliği’ yaptıklarını ifade eden platformlarda en yüksek bilinirlik ve düzenli takibe sahip site ise dokuz8Haber oldu.
ARAŞTIRMANIN AMAÇLARI GÜNCEL GELİŞMELERİ DE KAPSIYOR
Raporda, araştırmanın amacı şu başlıklar altında belirtildi:
- Profesyonel gazetecilerin internet kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi
- Haberlerin hangi kaynaklardan takip edildiğinin, alternatif/bağımsız medya mecralarının ne ölçüde bilindiğinin ve hangilerinin düzenli takip edildiğinin belirlenmesi
- Haber takibinde, üretiminde ve dağıtımında sosyal medyanın ne kadar etkin kullanıldığının anlaşılması
- OHAL koşullarının sosyal medya kullanımını ne ölçüde etkilediğinin kavranması
- Yurttaş haberciliği olgusundan ne zaman haberdar olunduğunun ve bunun nasıl tanımlandığının belirlenmesi
- Takip edilen yurttaş haberciliği platformlarının nasıl değerlendirildiğinin tespit edilmesi
- Yurttaş haberciliğinin profesyonel kriterler açısından nasıl algılandığının belirlenmesi
- Profesyonel gazetecilik ile yurttaş haberciliği ilişkisinin gelişiminin nasıl tasavvur edildiğinin kavranması.
ARAŞTIRMAYA KATILANLARIN YÜZDE 63'Ü ERKEK
Araştırma için katılımcılara gazetecilerden referanslı olarak alınan listeler ve medya kuruluşlarına yapılan ziyaretler ile sağlandığı belirtilirken raporda araştırmaya katılanların yüzde 63’ünün erkek, yüzde 33’ünün ise kadın olduğu bilgisi paylaşıldı
AKTİF MEDYA ÇALIŞANI ORANI YÜZDE 92.8
Yüzde 68.3 oranında lisans mezunun katıldığı araştırmadaki katılımcıların yüzde 20.6’sı lise mezunu iken yüzde 11.1’i ise master ya da doktora mezunu olarak rapora yansıdı. Araştırmaya katılanların yüzde 92.8’i aktif olarak medyada çalışırken; yüzde 5.2’si yarı zamanlı/serbest zamanlı çalıştığını, yüzde 2.0’si ise işsiz gazeteci olduğunu belirtti.
YÜZDE 38.9 OBJEKTİF GAZETECİLİK YAPTIĞINI BELİRTTİ
Araştırmaya katılanların yüzde 38,9’u yaptıkları gazeteciliği ‘objektif’, yüzde 38,6’sı ‘hak odaklı’, yüzde 33,3’ü ‘tarafsız’ olarak tanımlıyor. Gazetecilerin yüzde 17,6’sı ise ‘muhalif gazetecilik’ yaptıklarını söylüyor.
YURTTAŞ HABERCİLİK
Araştırmaya göre, haber üretenlerin yüzde 76’sı, yönetsel rollerin de yüzde 60’ı ‘yurttaş habercilik’ kavramını biliyor. OHAL koşullarından ise haber üreticilerinin yüzde 46’sının etkilendiği gözüküyor. Bu oran, yöneticiler için yüzde 31.
GAZETECİLER KAZANÇLARINDAN MEMNUN DEĞİL
Gazetecilikten elde edilen aylık kazançtan memnuniyetin sorulduğu araştırmada, katılımcılardan yüzde 29.4’ü memnuniyetsiz, yüzde 24.2’si memnun, yüzde 22.9’u ne memnun ne memnuniyetsiz, yüzde 19.6’sı kesinlikle memnuniyetsiz, yüzde 3.6’sı kesinlikle memnun olduğunu söyledi.
ANA AKIM VE ALTERNATİF MEDYA KARŞILAŞTIRMASI
Ana akım ve alternatif medya çalışanlarının profillerinin karşılaştırıldığı araştırmada, ana akım medyada 36 yaşın altında olanların oranı yüzde 33, çalışan kadınların oranı yüzde 30, OHAL koşullarından etkilenenlerin oranı yüzde 20, meslek örgütüne üye olmayanların oranı yüzde 42, yurttaş haberciliğini hiç duymamış olanların oranı yüzde 33 ve meslekten elde ettikleri kazançtan memnun olmayanların oranı yüzde 38 olarak gerçekleşti.
İNTERNETE AKILLI TELEFONDAN GİRİLİYOR VE EN ÇOK TWİTTER KULLANILIYOR
Araştırmaya katılanların yüzde 89.5’i internette sürekli çevrimiçi olduğunu söylerken, yüzde 92.2 oranında kişi ise internete akıllı telefon ile bağlandığını belirtti. Katılımcıların haberleri okumak en çok kullandığı sosyal medyanın Twitter olduğunu bildiriliyor.
KATILIMCILAR PAYLAŞIMLARA ‘ZAMAN ZAMAN’ GÜVENİYOR
Araştırmada "Başka Gazetecilerin yaptığı haberleri paylaşıyor musunuz?" sorusunda yüzde 24.4 "Hayır" cevabı verirken; yüzde 75.6 "Evet" cevabını verdi.
OHAL’DEN ETKİLENMEYENLERİN ORANI YÜZDE 59.5
Araştırmaya katılan katılımcılar, "OHAL koşulları sosyal medya kullanımınızı etkiledi mi?" sorusuna yüzde 59.5 "Hayır" ve yüzde 40.5 "Evet" yanıtını verirken; "Sosyal Medya paylaşımlarınız yüzünden resmi veya gayrı resmi baskı gördünüz mü?" sorusuna ise yüzde 73.9 "Hayır" ve yüzde 26.1 "Evet" cevabını verdi.
1980 ÖNCESİNDEN GÜNÜMÜZE MEDYANIN GELİŞİMİ
Türkiye’nin kısa bir ‘medya tarihi’nin de aktarıldığı araştırmada, 1980 öncesi gazeteci-patron ilişkisi olduğu belirtilirken 12 Eylül darbesi ile neoliberalizme geçişin gerçekleştiği söylendi.
80 ve 90’lı yıllarda modern medya endüstrilerinin doğuşu ile ‘piyasacılık’, ‘milliyetçi militarizm’ ve ‘otoriter laikçilik’ kavramlarının ortaya çıktığı ifade edilirken 2000’li yıllarda ekonomik krizin ardından AKP’nin iktidara gelmesi ile ana akım medyanın güçsüzleşerek tasfiye edildiği ifade edildi.
Araştırmada, AKP iktidarı ile neoliberal-muhafazakâr bir medya bloğu oluşturulduğunun altı çizildi. 2010 sonrasına da yer verilen araştırmada, ‘AKP-Gülen koalisyonunun’ hakim hâle gelmesi ile medyanın devletin güçlü bir aygıtına dönüştüğü ortaya kondu.
2013 yılında meydana gelen Gezi protestolarında ‘laisist medyanın sessiz kaldığı’ belirtilerek, 2014-2016 yılına gelindiğinde ise ‘AKP-Gülen ittifakının bozulması ve Güneydoğu’da yeniden başlayan savaş ile basın üzerindeki baskıların arttığı’ ifade edildi.
Araştırmanın ‘Türkiye’de Medya’ başlıklı kısmında son olarak 2016’dan 2018’e gelinen aşama için "Erdoğan rejimine muhalefet eden 200’e yakın basın yayın organı kapatılıyor, gazeteciler ‘terör örgütü propagandası’ yaptıkları gerekçesiyle tutuklanıyor" dendi. (HABER MERKEZİ)
