Merkez Bankası rezervleri böyle sıfırlandı

ARTI GERÇEK - Merkez Bankası rezervleri ile ilgili son iki aydır çok sayıda çok sayıda haber ve yorum çıkıyor. Son olarak bankanın net rezervlerini bitirdiğine yönelik haberler var. Peki neden bir anda bu kadar çok rezerv konuşmaya başladık? Düşüşün gerekçeleri ne? Hükümet rezervleri kullandığı operasyonla ne hedefledi, ne elde etti?

İşte son iki ayda rezervlerle ilgili yaşananların özeti:

TARTIŞMA MART BAŞINA KADAR GİDİYOR

Merkez Bankası'nın 6 Mart'ta yaklaşık 29 milyar dolarlık net rezervi bulunuyordu. Bunun içinde 11-12 miyar dolarlık altın da bulunuyor.

Peki ne oldu 6 Mart'tan sonra? Bir anda kim döviz almak isterse piyasada, karşısına kamu bankaları çıkar oldu? Siz dolar almak istiyorsanız, karşınızda bir satıcı olması lazım. Piyasa uzmanları da o karşısındaki satıcıyı görür ve bilir. Kamu bankalarının yüklü döviz satışı olağan dışı olarak görüldü ancak çok da üzerinde durulmadı.

Bu gelişmeler yaşanırken 6 Mart'tan 22 Mart'a kadar 16 günlük sürede Merkez Bankası'nın rezervi 29'dan 19 milyar dolara geriledi. Ortada bu düşüşü açıklayacak bir durum yoktu.

Evet, BOTAŞ gibi enerji KİT'lerine bir döviz satışı var Merkez Bankası'nın. Bu rakam birkaç yüz milyon dolar düzeyinde. Düşüşü açıklayacak seviyede değil.

İLK TEPKİ 22 MART'TA GELDİ

Ne oldu peki sonra… Piyasa kamu bankalarının döviz satışı ile merkez bankasının rezerv kaybı arasındaki ilişkiyi anladı. 22 Mart'ta Dolar/TL 5,40'tan, 5,86'ya kadar yükseldi.

İsmini vermek istemeyen bir Merkez Bankası yetkilisi, o gün akşam saatlerinde uluslararası ajanslara açıklama yaptı. "Rezervlerde olağan dışı bir düşüş yok. Hazinenin borç ödemesi için ve enerji kitlerine satış yaptık. O yüzden bir miktar düşüş söz konusu olmuş olabilir" dedi.

Piyasa, bu iki kalemin düşüşü açıklamadığını biliyordu. Ama hâlâ Merkez Bankası'nın bu kadar açık bir şekilde yalan söylemeyeceğini de düşünüyordu. Dolayısıyla ilk aşamada kabul edildi bu açıklama.

Ancak daha sonra veriler açıklanınca Merkez Bankası'nın ne Botaş'a ne de Hazine borcuna karşılık rezerv düşüşünü açıklayacak bir satış yapmadığı ortaya çıktı. Yani merkez bankası açıkça yalan söylemişti.

Daha sonra ise rezervlerde kısmi bir artış yaşandı. 19 milyarlara kadar gerileyen net rezerv, 24 milyar dolara kadar yükseldi.

BORÇLA REZERV ARTIŞI

Peki Merkez Bankası rezerv mi biriktiriyordu? Ne yazık ki yine hayır.

Merkez Bankası Mart sonunda rezerv tartışmaları başlayınca kendi bünyesinde bir Dolar karşılığı TL swap piyasası açtı. Yani bir banka elindeki doları merkez bankasına verip, karşılığında Türk lirası elde ediyordu. Bunun vadesi genellikle 1 hafta düzeyinde gerçekleşiyordu.

Bu rakam nisan sonunda 13 milyar dolara yükseldi. Bu da merkez bankası rezervinin 24 değil, 11 milyar dolar olduğunu ortaya çıkardı. Yani rezerv artmak bir yana gerilemeyi sürdürmüştü.

KUTU BOŞ ÇIKTI

Ancak yine de ekonomistler ve analistler konuya iyi niyetle yaklaştı. "Belki biz yanlış hesaplıyoruzdur" denildi.

Bu süreçte bir Merkez Bankası yetkilisi de "Rezervlerle ilgili 30 Nisan'da düzenlenecek Enflasyon Raporu toplantısında bilgilendirme yapılacak" diye açıklama yaptı.

Toplantı günü Merkez Bankası'na bu konuda 4 soru soruldu. Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya, bu dört soruya da cevap vermedi. Çetinkaya'nın bütün sorulara verdiği cevap "Enflasyon Raporu'nun içindeki bir kutuda var bu soruların cevabı var" oldu.

Toplantı bitti, rapor internet sitesinde yayınlandı. Ancak orada da bir cevap yoktu. Rezervlerle alakalı genel geçer teorik bilgiler bulunuyordu.

YSK KARARI SONRA SATIŞ HIZLANDI

Tüm bu tartışmalara rağmen, 30 Nisan'dan sonra da Merkez Bankası, kamu bankaları üzerinden döviz satışına devam etti. YSK'nin İstanbul seçimi kararı sonrasında satışlar hızlandı. Uluslararası ajanslara göre bir haftada 4,5 milyar dolarlık satış yapıldı.

Bunun sonucunda Merkez Bankası'nın net rezervleri 10 Mayıs tarihinde 22,5 milyar dolar düzeyine geriledi.

Bu süreçte Merkez Bankası'nın swap yoluyla aldığı dolar tutarının da 17 milyar dolara ulaştığı tahmin ediliyor. Yani kısa vadeli olan bu rakamı çıkarınca gerçek rezerv sadece 5,5 milyar dolara geriliyor.

Yaklaşık 12 milyar dolarlık altın rezervi dışarıda tutulduğunda ise Merkez Bankası'nın net döviz rezervlerinin 6,5 milyar dolar ekside olduğu anlaşılıyor.

Özetlemek gerekirse, hükümet ve Merkez Bankası'nın Türk Lirası'ndaki değer kaybını sınırlamak için başlattığı operasyon, Türk Lirası'nın daha fazla değer kaybetmesiyle sonuçlandı. Üstelik kurumlara duyulan güvenin azalmasıyla Türk Lirası üzerindeki bir süre daha devam edecek.